Delfinoterapia (Dolphin Assisted Therapy, w skrócie DAT) to jedna z form animaloterapii, która polega na bliskim kontakcie pacjenta z delfinem. Terapia najogólniej mówiąc polega na zabawie i pływaniu z delfinem, podczas której pacjenci wykonują szereg, dostosowanych do indywidualnych potrzeb i możliwości, ćwiczeń z udziałem delfinów.

W czasie tych zabaw wiązki ultradźwięków emitowane przez delfiny przenikają przez ludzkie tkanki powodując regenerację komórek. Delfinoterapię zaleca się przy takich schorzeniach i zaburzeniach, jak m.in.: dziecięce porażenie mózgowe, Zespół Downa oraz inne rodzaje patologii genetycznej, minimalna dysfunkcja mózgu albo syndrom braku uwagi z nadpobudliwością, zaburzenia funkcjonalne centralnego układu nerwowego, upośledzenie umysłowe (oprócz zaawansowanego stopnia), opóźnienie w rozwoju, zaburzenia mowy i słuchu, neurosensoryczna głuchota, neurozy, zespół stresu pourazowego, depresje, a także autyzm dziecięcy.

Poprosiłam o rozmowę eksperta, panią Oksanę Dąbrowską, która od 1994 roku zajmuje się delfinoterapią, jest delfinoterapeutką, autorką oraz twórcą pierwszego polskiego programu delfinoterapii, realizowanego od 2007 roku przez Fundację „Dobra Wioska”.

Jest fundatorem i Prezesem Zarządu Fundacji. Psycholog, absolwentka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, trener i psychoterapeutka z licencją Polskiego Towarzystwa Psychologii Procesu. Realizuje projekty związane z wykorzystaniem sztuki w edukacji i terapii. Od wielu lat pracuje jako psycholog z osobami niepełnosprawnymi i ich rodzinami. Jest konsultantką firm i organizacji oraz założycielką Interaktywnego Teatru Procesu, w ramach działalności którego rozwija metodę „Teatr procesu”, opartą na technikach psychodramy i psychologii procesu. Jej pasją jest tworzenie i wcielanie w życie nowych pozytywnych jakości.

Agnieszka Przetak, Wellnessday.eu: Witam serdecznie Pani Oksano. Dlaczego delfiny? Jakie cechy szczególne wyróżniają te zwierzęta?

Oksana Dąbrowska: Delfin należy do zwierząt, które funkcjonują w ramach złożonego systemu społecznego. U takich zwierząt zachodzi wzajemna stymulacja do działań, które wykonują członkowie wspólnoty. Delfiny cechuje wysoka inteligencja oraz elastyczność w zachowaniu. W związku ze wzmożonym kontaktem wewnątrz gatunku, delfiny podtrzymują podobne relacje także z ludźmi. Zadaniem terapeuty jest modelowanie kontaktów społecznych u dziecka. Delfin staje się swoistym modelem lub inaczej mówiąc co-terapeutą, z którym można przećwiczyć różne zachowania w atmosferze zabawy oraz braku oceniania. Umiejętności nabyte w kontakcie z delfinem dziecko przenosi później do kontaktu z otaczającymi ludźmi. Ważny czynnik terapeutyczny stanowi także naturalny sonar delfina, który działa podczas kontaktu z pacjentem. Zanim delfin wystąpi w roli co-terapeuty w delfinoterapii, poddaje się go treningowi według specjalnego programu. Mimo że obcowanie z delfinem w naszym programie wygląda jak ciekawa spontaniczna zabawa, stanowi ono głęboko przemyślaną strategię terapeutyczną, ukierunkowaną na realizację specjalnie dobranego zestawu ćwiczeń skierowanych na rozwój oraz utrwalenie przez dziecko nowych nawyków i umiejętności psychomotorycznego funkcjonowania. Możliwość przeprowadzenia kursu rehabilitacji w sprzyjających warunkach klimatycznych, synergetyczne działanie terapeutyczne pozwala osiągnąć pozytywną dynamikę psychofizjologicznego stanu chorych dzieci.

AP: Wspomniałam we wstępie, że delfinoterapia polega na zabawie, pływaniu i ćwiczeniu z delfinem. Jak wyglądają takie ćwiczenia dla dzieci autystycznych?

Oksana Dąbrowska: Delfin poprzez swoją atrakcyjność i zabawowość wzbudza u dziecka ciekawość i dużą motywację do kontaktu. Dziecko zaczyna integrować informację sensoryczną ze wszystkich narządów zmysłów: tzn. kinetyczną, wzrokową, słuchową. Zachodzi stymulacja mózgu. Po nawiązaniu dwustronnego kontaktu człowiek – delfin i powstaniu u dziecka rezonansu komunikacyjnego, następuje etap wspólnego psychicznego i motorycznego funkcjonowania dziecka i delfina. Terapeuta proponuje dziecku wykonać wspólnie z delfinem strukturalizowany zestaw ćwiczeń. Zachodzi aktywny kontakt dziecka z delfinem w trakcie wykonania ćwiczeń: rzucanie i łapanie przedmiotów, trafianie do celu oraz inne. Wykorzystywane są rozmaite akcesoria: piłki, koła, obręcze różnych rozmiarów. Pacjent ćwiczy różne formy dotyku delfina, różne rodzaje pływania i zabawy z delfinem. Następuje kontakt werbalny i niewerbalny z delfinem. Wprowadza się poddanie dziecka oddziaływaniu naturalnego sonaru delfina poprzez ułożenie w pozycji relaksacyjnej z głową przy melonie delfina. Każdy element ćwiczeń jest dziecku uprzednio tłumaczony i demonstrowany przez terapeutę, znajdującego się w wodzie z dzieckiem. Delfin staje się stopniowo przyjacielem dziecka i rodziny oraz sprzymierzeńcem w pokonaniu trudności związanych z chorobą lub opóźnieniem, również po ukończeniu turnusu i powrocie do domu.

AP: Jaką rolę odgrywa terapeuta?

Oksana Dąbrowska: Rola terapeuty jest ogromna, on jest pośrednikiem pomiędzy dzieckiem a delfinem. Jest także osobą kierującą procesem terapeutycznym. Ćwiczenia w naszym programie są zawsze indywidualnie dobierane dla każdego pacjenta przez zespół specjalistów w zależności od możliwości dziecka, jego potrzeb rozwojowych oraz opracowanych wspólnie z rodzicami celów terapeutycznych. Zadaniem terapeuty jest nawiązać dobry kontakt z dzieckiem i rodziną, tak aby dobrać odpowiednio zestaw ćwiczeń oraz sensownie pokierować procesem terapeutycznym. Wykwalifikowany terapeuta, który jest przygotowany pod kątem pracy z dziećmi z danym schorzeniem, przygotowany do pracy w wodzie i zna dobrze delfina, dobiera ćwiczenia z delfinem indywidualnie dopasowane do możliwości potrzeb rozwojowych dziecka. Ważnym elementem programu terapii jest ukierunkowane poddanie dziecka działaniu sonaru delfina poprzez ułożenie w pozycji relaksującej na wodzie z głową przy melonie delfina, oprócz tego wprowadzane są ćwiczenia rozwijające uwagę, koncentrację, motorykę, koordynację, ćwiczenia aktywizujące i relaksujące.

AP: Dzieci chore na autyzm, także dzieci z innymi schorzeniami, mogą bać się wody, czasami panicznie. Czy proces terapii podzielony jest na etapy, w tym również oswajanie z nowym środowiskiem?

Oksana Dąbrowska: Tak oczywiście, proces terapeutyczny przebiega według następujących po sobie etapów:

I etap – adaptacja: dziecko przechodzi proces adaptacji do nowych warunków: poznaje nowe osoby (terapeuta, trener, delfin), przystosowuje się do pobytu w wodzie (nieco odmienne działanie sił grawitacji; przyzwyczaja się do temperatury, wilgotności), przystosowuje się do oddalenia od rodziców oraz zdania się na nowe osoby;

II etap – ciekawość, zbliżenie, poznanie: atmosfera zabawy oraz sprytne i fikuśne pomysły delfina i terapeuty przełamują bariery dziecka, które chętnie angażuje się w rozmaite zabawy;

III etap – rezonans komunikacyjny, radość, zabawa, pełne zaufanie, przyjaźń.

Kryteria postępu dziecka w terapii:

- pokonanie ewentualnego leku przed wodą, oswojenie się i radość z pobytu w wodzie

- pokonanie ewentualnego lęku przed kontaktem z delfinem, oswojenie się i radość z kontaktu

- poprawa motoryki, koordynacji ruchów - poprawa koncentracji uwagi na delfinie

- wzrost umiejętności relaksacji i rozluźnienia mięśni

- poprawa koncentracji uwagi na zadaniu, wzrost zaangażowania w wykonywane zadania

- wzrost samodzielności (tolerowanie przebywania bez rodziców)

- polepszenie relacji oraz współpracy z terapeutą.

AP: Jak długo powinna trwać delfinoterapia, aby dało się zauważyć jej efekty? Jakie to mogą być efekty w przypadku dzieci autystycznych?

Oksana Dąbrowska: Delfinoterapia w naszym programie składa się z 10 sesji. Według nas tyle powinien trwać minimalny cykl delfinoterapii. Jedna sesja trwa 25-30 minut (w większości ośrodków 10-15 minut). Tylko u nas jest gwarancja, że delfin będzie przy dziecku przez cały czas terapii, gdyż każde dziecko ma do dyspozycji swojego delfina wraz z jego trenerem, który także jest ważną osobą w zespole terapeutycznym. Uważam, że jeśli chcemy uzyskać efekty u dzieci autystycznych, to 10 sesji jest tym minimum - gdyż autystom więcej czasu potrzeba na adaptację. Poza tym ważne, aby delfinoterapię prowadził terapeuta mówiący w tym samym języku, co dziecko, nawet jeśli dziecko nie mówi, ponieważ daje to dużo większe szanse na rozwój mowy u dziecka autystycznego. Jako terapeutka mogłabym pisać na temat efektów bez końca (uśmiech). Najczęstsze trudności, z którymi spotykamy się my, jako terapeuci, w przypadku dzieci z autyzmem to: brak zainteresowania delfinem ze strony dziecka, trudności z koncentracją uwagi i wykonaniem ćwiczenia do końca, agresja dziecka wobec delfina, nadwrażliwość dziecka na dźwięki, w tym śpiewanie delfina... a najczęstsze efekty to poprawa w kontaktach społecznych: nawiązanie lepszego kontaktu wzrokowego, rozwój mowy, u dzieci z nadwrażliwościami – większa tolerancja intensywnych bodźców, wyciszenie stereotypii, ogólne wyciszenie, poprawa koncentracji uwagi, wydłużenie czasu koncentracji na zadaniu, lepsza regulacja zachowania, poszerzenie jadłospisu, otwarcie się na nowe dla dziecka kontakty (z obcymi osobami, innymi dziećmi itd.).

AP: A przy których schorzeniach delfinoterapia osiąga największą, najbardziej widoczną skuteczność i dlaczego?

Oksana Dąbrowska: Zaobserwowano, że najlepsze efekty są w przypadku osób z problemami neurologicznymi, autyzm także należy do takich zaburzeń. Prawdopodobnie jest to specyfika działania ultradźwięków oraz efekt pobudzenia sfery psychicznej u pacjenta, mającej także podłoże neuronalne.

AP: Pani Oksano, czy w Polsce mamy delfinaria, w których można przeprowadzić rehabilitację?

Oksana Dąbrowska: Niestety w Polsce nie ma delfinarium, dlatego realizujemy nasz program na bazie delfinariów w Turcji. Nasza fundacja jest bardzo zainteresowania działaniami na rzecz powstania delfinarium w Polsce, próbujemy zainteresować tematem potencjalnych inwestorów.

AP: Zatem gdzie i kiedy odbywają się turnusy delfinoterapii organizowane przez Fundację Dobra Wioska?

  Oksana Dąbrowska: Realizujemy nasz program delfinoterapii na bazie dwóch delfinariów w Turcji: kwiecień – maj oraz wrzesień – październik – w Alanyi (Riviera Turecka), od maja do października – w Kusadasi (Riviera Egejska), w zimę uruchamiamy delfinoterapię w Meksyku oraz w krytym delfinarium w Kijowie.

AP: Czy powinnyśmy jeszcze o czymś powiedzieć?

Oksana Dąbrowska: Często można spotkać niefachowe oferty, gdzie nieprzygotowany do pracy w wodzie i z delfinem „terapeuta” albo sam rodzic wchodzi z dzieckiem do wody, a to jest niebezpieczne! Z kolei w innych ofertach dziecko jest na siłę układane przy melonie delfina, aby go poddać działaniu ultradźwięków, co powoduje nadmierny stres u dziecka i delfina i bardziej szkodzi niż pomaga. Delfin nie jest maszyną do wytwarzania ultradźwięków, lecz żywą, czującą i bardzo wrażliwą istotą! Często ofertę delfinoterapii proponują delfinaria nie przystosowane do tego, ze złymi warunkami dla delfinów i dzieci, wiec trzeba uważać! Nasz program jest w pełni profesjonalny, realizowany w sprawdzonych delfinariach, wybierając naszą ofertę rodzina ma gwarancje solidności i bezpieczeństwa!

AP: Pani Oksano, czy bliska jest Pani filozofia wellness?

Oksana Dąbrowska: Wellness to dla mnie wiedza o tym jak zostać zdrowym i szczęśliwym, a kontakt z delfinami to jedno z potężniejszych narzędzi w tym zakresie.

AP: Dziękuję za rozmowę, a Państwa zapraszam także na stronę   www.dobrawioska.pl

Agnieszka Przetak