Kochający partner, stała praca, dach nad głową, poczucie bezpieczeństwa, na koncie liczne podróże i niezapomniane imprezy – to wszystko sprawia, że każda z nas czuje się szczęśliwa. Jednak przychodzi w życiu kobiety taki moment, kiedy budzi się w niej instynkt macierzyński i jedyne, co przyniesie najprawdziwszą radość to posiadanie dziecka. W nową, najważniejszą rolę –  rolę matki, wchodzą zarówno bardzo młode, jak i nieco starsze kobiety. W każdym przypadku pierwsze kroki należy skierować do lekarza ginekologa, który nie tylko wskaże kolejność i rodzaj niezbędnych badań, ale także udzieli profesjonalnych rad oraz odpowiedzi na wszystkie nurtujące pytania. Poprosiłam o rozmowę Pana Doktora Mieczysława Chruściela – eksperta – lekarza ginekologa z wieloletnią praktyką.

Agnieszka Przetak: Witam serdecznie Panie Doktorze. Proszę powiedzieć jakim badaniom powinna poddać się zupełnie zdrowa kobieta, która planuje zajść w ciążę.

Doktor M. Chruściel:  Zupełnie zdrowa, młoda kobieta całkiem spokojnie może zajść w ciążę bez żadnych badań i powinna urodzić zdrowe dziecko drogami i siłami natury. Problem jednak w tym, że nigdy do końca nie jesteśmy pewni naszego zdrowia. Nie wiemy, czy nasz organizm zetknął się w przeszłości z antygenami rozmaitych chorób, nie znamy dokładnie naszej historii chorób rodzinnych, a więc nie wiemy, czy nasze geny nie są obciążone chorobami, które mogą się objawić u naszego potomstwa. I do końca nie będziemy więc pewni, że wymarzone dziecko będzie idealne i całkowicie zdrowe. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) ogłosiło cały panel badań dla kobiet przed planowaną ciążą, aby zminimalizować ryzyko nieprawidłowego przebiegu ciąży i szkodliwego wpływu wielu czynników chorobowych, które mogłyby zaszkodzić dziecku rozwijającemu się w łonie matki. Taki zestaw badań nosi nazwę TORCH (od pierwszych liter nazw badanych chorób). Są to: Toksoplazmoza, others (inne) – ospa wietrzna, półpasiec, grypa, odra, coxackie, para wirus B 19, kiła, różyczka, cytomegalia, opryszczka (Herpes).

AP: Coraz więcej kobiet decyduje się na pierwsze dziecko po 35. roku życia, co może oznaczać zwiększone ryzyko wystąpienia problemów medycznych. Jak panie w tym wieku powinny przygotować się do bycia matką? Czy oprócz badań standardowych będą skierowane na badania dodatkowe?

Doktor M. Chruściel:  Najbardziej odpowiednim okresem na urodzenie dziecka to wiek miedzy 20 a 25 rokiem życia. W tej grupie rodzi się najwięcej zdrowych dzieci i jest najmniej powikłań związanych z przebiegiem ciąży i porodu. Po 35 roku życia wzrasta odsetek porodów operacyjnych (szczególnie w pierwszej ciąży), a co gorsza wzrasta również częstość występowania wad wrodzonych, w tym w szczególności zespołu Downa. NFZ zapewnia tym kobietom nieodpłatne badania prenatalne, które już we wczesnym okresie ciąży mogą precyzyjnie określić stan rozwoju dziecka. Statystyki przekonują, ze nie warto czekać tak długo do podjęcia decyzji o macierzyństwie. Kobiety, które decydują się na ciążę dopiero po 35 roku życia powinny wykonać badania wymienione powyżej, rozszerzone o określenie grup krwi - własnej i przyszłego ojca. Ważne jest również wykonanie badań w kierunku przebytego wirusowego zapalenia wątroby typu B i C oraz testu na obecność wirusa HIV. Nie należy oczywiście zapomnieć o konsultacji lekarza stomatologa. Nie trzeba się martwić, jeżeli kobieta zajdzie w ciążę przed wykonaniem tych badań. Lekarz prowadzący ciążę z pewnością poinformuje każdą pacjentkę o wszystkich koniecznych badaniach. Zespół ekspertów położników wyczerpująco  rekomenduje listę badań, które należy wykonać w poszczególnych tygodniach ciąży. Można je prześledzić na stronie www.ginekolpol.com w zakładce Rekomendacje PTG.

AP:  Czy kobieta powinna zaszczepić się przeciw żółtaczce i innym chorobom? Jeśli tak – ile tygodni lub miesięcy przed planowanym zajściem w ciążę?

Doktor M. Chruściel: Dobrze jest zaszczepić się przeciwko żółtaczce typu B nie tylko ze względu na planowaną ciążę, lecz z troski o własne zdrowie. Jest to bowiem niebezpieczna choroba. O wiele groźniejsze jest niewyleczone wirusowe zapalenie wątroby typu C. W przypadku braku odporności na żółtaczkę typu B należy się zaszczepić na kilka miesięcy przed planowaną ciążą. Niestety do tej pory nie ma szczepionki przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu C. Z braku profilaktyki czynnej pozostaje jedynie zapobieganie infekcji. Również bardzo niebezpieczną chorobą jest różyczka. Może ona być przyczyną poważnego uszkodzenia dziecka, jeśli zachorowanie wystąpi we wczesnej ciąży. Najczęściej kobiety przebyły różyczkę w dzieciństwie. Ale nie wszystkie. Prosty test na obecność przeciwciał wykaże, czy powinno się szczepić. Jeśli tak, to także należy to zrobić przed planowaną ciążą. Niestety nie możemy się zaszczepić przeciwko chorobom odzwierzęcym takim jak toksoplazmoza, listerioza i bruceloza. Można natomiast przy pomocy testów biochemicznych określić stopień odporności na ewentualne zachorowanie. We wczesnej ciąży należy unikać ukąszeń owadów, kontaktu z nieznanymi zwierzętami oraz nie spożywać surowego mięsa i jego przetworów, a nade wszystko często myć ręce.

AP: Czy wieloletnie przyjmowanie środków antykoncepcyjnych będzie miało wpływ na przebieg ciąży i rozwój dziecka? Kiedy należy je odstawić?

Doktor M. Chruściel:  W piśmiennictwie nie stwierdzono statystycznie znamiennego, bezpośredniego wpływu stosowania tabletek antykoncepcyjnych i innych postaci antykoncepcji hormonalnej na stan noworodków i przebieg ciąży i porodu. Również badania rozwoju dzieci matek, które stosowały przez wiele lat taką antykoncepcję, nie dowiodły takiej bezpośredniej zależności. Pośrednio można by się dopatrywać niekorzystnego wpływu, biorąc pod uwagę fakt, że wieloletnie stosowanie antykoncepcji hormonalnej zazwyczaj dotyczy kobiet po trzydziestym roku życia. Zatem wszystkie powyżej wspomniane nieprawidłowości mogłyby być im przypisane. Znany jest natomiast przejściowy wzrost płodności, który występuje bezpośrednio po odstawieniu tabletek antykoncepcyjnych. Występuje czasem mnogie jajeczkowanie i stąd liczba ciąż bliźniaczych i wielopłodowych jest obecnie większa niż dawniej. Ta właściwość hormonalnych środków antykoncepcyjnych w pewnych postaciach czynnościowej niepłodności pozwala nazywać je lekami, gdyż umiejętnie ich  zastosowane ułatwia zajście w upragnioną ciążę. Jeśli fenomen wzmożonej płodności nie jest pożądany, z próbą poczęcia dziecka należy odczekać przynajmniej miesiąc od momentu zakończenia przyjmowania tabletek.

AP: Sporo słyszy się o specjalnych dietach dla przyszłych mam. Czy faktycznie jest tak, że kobiety planujące ciążę muszą odmawiać sobie podniebiennych przyjemności? 

Doktor M. Chruściel:  Organizm zdrowej kobiety jest w stanie zapewnić dziecku rozwijającemu się w jej łonie wszystkie niezbędne składniki odżywcze, a więc białka, węglowodany, tłuszcze, minerały, mikroelementy oraz witaminy. Ciężarna kobieta powinna zachowywać prawidłową dietę, bogato białkową i niskokaloryczną. W żadnym wypadku nie należy jeść „za dwoje”. Należy pamiętać, że w ciąży nie należy przytyć więcej niż 20% masy ciała sprzed ciąży. Przykładowo kobieta, która waży 50 kilogramów w ciąży nie powinna przytyć więcej niż 10. Łączna masa donoszonego dziecka, rosnącej macicy, wód płodowych oraz popłodu nie przekracza 6-7 kilogramów. Reszta to na ogół woda, która pod wpływem progesteronu pozostaje w przestrzeni pozakomórkowej i łożysku naczyniowym. Często obserwowanym zjawiskiem szczególnie u kobiet spożywających nadmierne ilości owoców i rozmaitych płynów jest pozorna niedokrwistość. Obserwuje się wówczas spadek ilości elementów morfotycznych krwi w jednostce objętości i obniżenie wartości hematokrytu. Świadczy to o rozrzedzeniu krwi na skutek nadmiernej podaży wody w diecie. Gromadzenie się nadmiaru wody w organizmie kobiety ciężarnej może prowadzić do powstania obrzęków, nadciśnienia i objawów zatrucia ciążowego. Może ono być niebezpieczne dla rozwoju dziecka. Trzeba jednak pamiętać, że rozwijające się w łonie matki dziecko potrzebuje odpowiedniej ilości żelaza do wytworzenia własnej hemoglobiny. Dlatego zaleca się kobietom ciężarnym spożywanie sporej ilości pokarmów bogatych w ten pierwiastek czyli takich, w których znajduje się dużo rozłożonego i łatwo przyswajalnego żelaza z hemoglobiny zwierzęcej, np. czarny salceson, kaszanka, wątróbka wieprzowa. Każda kobieta niezależnie od wieku, na około pół roku przed okresem koncepcyjnym oraz przez całą ciążę, powinna przyjmować kwas foliowy. Odpowiednie jego nasycenie zmniejsza ryzyko wystąpienia wad rozwojowych. W ciąży nie należy przesadzać z prostymi węglowodanami, zwłaszcza ze słodyczami. Organizm ciężarnej ma niższą tolerancję cukru i nierzadko obserwuje się występowanie objawów cukrzycy. Zwłaszcza dotyczy to kobiet, u których występuje ona rodzinnie. Stąd konieczność kilkukrotnego badania poziomu cukru we krwi oraz wykonania krzywej tolerancji glukozy przynajmniej jednorazowo.

AP: Panie Doktorze, a co z suplementami diety? Czy są one bezpieczne dla zdrowia przyszłej matki i dziecka?

Doktor M. Chruściel:  Racjonalna i naturalna dieta, która powstaje na bazie nieprzetworzonych, ogólnie dostępnych surowców całkowicie zaspakaja potrzeby rozwijającego się dziecka. Nie istnieje potrzeba wspomagania prawidłowej, normalnej diety żadnymi dodatkami, poza uzupełnianiem jej kwasem foliowym, zwłaszcza w pierwszych dwóch trymestrach ciąży. W praktyce lekarze położnicy przepisują ciężarnym rozmaite preparaty witaminowe wyprodukowane specjalnie dla nich. Nie wydaje się jednak to konieczne. Suplementy diety to bardzo pojemne słowo. W skład tego określenia wchodzą bardzo różne substancje. Suplementy diety są wytworem marketingu para farmaceutycznego i ich stosowanie w ciąży nie jest konieczne, a czasem może być wręcz szkodliwe. Ze względu na fakt dużej ich różnorodności i niewielu lat stosowania nie ma obecnie naukowych dowodów na stopień bezpieczeństwa stosowania poszczególnych suplementów u kobiet ciężarnych. Osobiście nie zachęcam.

AP: Bardzo dziękuję za udzielenie odpowiedzi!

Opieka lekarza i stosowanie się do jego zaleceń przed zajściem w ciążę to nic innego jak profilaktyka przedprokreacyjna. Jest ona niezmiernie ważna nie tylko dla zdrowia fizycznego przyszłej mamy i noworodka, ale również dla komfortu psychicznego kobiety. Wiedza na temat stanu własnego organizmu oraz zmian jakie pojawią się wraz z ciążą pozwolą wejść w nowy etap życia dojrzale i świadomie.

Wywiad ukazał się w numerze 9/2011 Magazynu lokalnego "Strefa Kobiet"

POLECAMY

Jak kawa wpływa na kobiecą płodność?

Już od kilku lat wiąże się problemy z poczęciem dziecka z dużą ilością spożywanej kofeiny. Teraz, dzięku najnowszemu badaniu, naukowcy odkryli, dlaczego tak się dzieje

Tabletki antykoncepcyjne wpływają na wybór partnera życiowego

Naukowcy ze Szkocji i Czech przebadali ponad 2,5 tysiąca kobiet w Stanach Zjednoczonych, Czechach, Wielkiej Brytanii i Kanadzie, które miały co najmniej jedno dziecko. Kobiety zostały zapytane o związek z biologicznymi ojcami swoich dzieci. Ponad tysiąc kobiet zażywało pigułkę kiedy spotkało biologicznego ojca swoich dzieci, a pozostałe panie – nie stosowały hormonalnych metod antykoncepcji.